Wat is pensverzuring?
Wanneer de pens van de koe een overmaat aan zuur moet verwerken, treedt pensverzuring op. De ideale zuurtegraad in de pens schommelt tussen een pH-waarde van 6,0 en 6,5. Hoe meer zuur in de pens, hoe lager de pH-waarde. Deze pens pH-waarden variëren trouwens de hele dag door, zijn afhankelijk van plaats tot plaats in de pens en worden beïnvloed door de voeropname, herkauwactiviteit, rantsoensamenstelling en tal van andere factoren. Er bestaat dus niet iets als één pens pH. Binnenin de pens van de koe vindt er dus een complex proces plaats.
Hoe de zuurtegraad in de pens meten?
Om pensverzuring te detecteren zijn we vaak aangewezen op het linken van meerdere symptomen die samen voorkomen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan de herkauwactiviteit, de mestconsistentie, het melkvetgehalte of de klauwgezondheid die plots veranderen.
Om de pens pH rechtstreeks te meten, is het mogelijk om penspuncties te laten uitvoeren door een dierenarts of gebruik te maken van bolussen die de pens pH-waarde 24/7 meet. Doordat de pH-waarde in de pens van de koe varieert, moet er bij voldoende koeien een punctie afgenomen worden om een correct beeld te vormen van de pens pH. De bolussen meten continu de pH-waarde in de pens en geven zo een volledig pens pH-profiel weer. Helaas hebben deze bolussen een beperkte levensduur van enkele maanden.
Het pens pH-profiel
Uit de pH-metingen van de bolus worden er drie belangrijke parameters gehaald: de gemiddelde pH, het aantal uren/dag dat de pH <5,8 en de dagelijkse amplitude. De amplitude wijst op het verschil tussen de hoogste en de laagste pH-meting op een dag. Deze parameter geeft het beste inzicht in de pensgezondheid en kan ook enkel met een bolus gemeten worden. Hoe kleiner de dagelijkse pH-schommelingen, hoe lager de amplitude en dus hoe gezonder de pens.
Eet een koe gedurende 24 uur voortdurend dezelfde hoeveelheid van hetzelfde rantsoen, dan zou dit resulteren in een ideale pH-curve in de pens met een lage pH-amplitude (<0,6). In praktijkomstandigheden bij hoogproductief melkvee, moet een pH-amplitude van <0,8 worden nagestreefd. Dat wijst erop dat de melkkoeien een ideaal rantsoen te verwerken krijgen. Te grote amplitudes (>0,8) of in extreme gevallen >1,0 wijzen op voedings- of managementproblemen. Deze dieren eten vaker onregelmatig, hebben niet altijd toegang tot voer of hebben een te geconcentreerd rantsoen waardoor de pH-waarde sterk op en neer schommelt.
Krijg de pH onder controle met een pensbuffer
Om de pH in de pens te stabiliseren, kan een pensbuffer worden ingezet. VDS deed recent onderzoek met hun product Maxibuff. Na de eerste labotesten werd een serie praktijkproeven opgezet waarbij een pens pH bolus aan verschillende koeien in de kudde gegeven werd. Nadien kregen ze zes dagen lang afwisselend een controlerantsoen, een risicorantsoen of een risicorantsoen met pensbuffer toegediend. Er werden twee soorten pensbuffers getest: 150g Maxibuff/koe/dag (een eigen product van VDS Premix) en 250g/koe/dag natriumbicarbonaat dat dienst doet als referentiebuffer.
Wat bleek? Het controlerantsoen, samengesteld voor een beperkt risico op pensverzuring, gaf zoals verwacht een amplitude <0,8. Het risicorantsoen, met een hoger gehalte pensafbreekbaar zetmeel en een lager NDF-gehalte, deed de amplitude oplopen tot 0,94.
Door het toevoegen van een pensbuffer was het mogelijk om de amplitudewaardes te verkleinen. De pH zakte niet meer zo laag, maar ging ook minder hoog, met een gezondere pens tot gevolg. Dit toont aan dat pensbuffers een krachtig hulpmiddel zijn tegen pensverzuring. 150g Maxibuff gaf gelijkaardige resultaten als 250g natriumbicarbonaat. In vergelijking met het controlerantsoen was de amplitude nog iets hoger, wat aantoont dat andere voer- en managementmaatregelen zeker niet vergeten mogen worden bij een totaalaanpak van pensverzuring.
